Nadelen van social media: 6 citaten uit The Social Dilemma

In de Netflix documentaire “The Social Dilemma” worden de technieken en strategieën uit de doeken gedaan die social media platforms gebruiken om jou zolang en zoveel mogelijk in hun app te laten scrollen. Na het zien ervan werd me duidelijk op welke schaal de aandacht van mensen wordt ‘geoogst’ om op die manier zoveel mogelijk te leren over de gebruikers van die platforms. In dit artikel 6 citaten uit de film die je bewust maken van een duistere kant van sociale media.

“Er zijn slechts 2 industrieën die hun klanten ‘gebruikers’ noemen: illegale drugs en software”

Citaat: Edward Tufte

Het doel van drugs is dat je er meer van wilt hebben: verslaving dus. Een fantastisch verdienmodel, want als je niet meer zonder het product kunt overleven, doe je er alles voor om het te kunnen blijven gebruiken. Social media platforms gebruiken dat wat de wetenschap heeft geleerd over het gedrag van de mens, tegen ons met als doel om ons zo lang mogelijk op de sociale platforms te houden. Waarom? Hoe langer jij op een social media platform zit, hoe meer dat platform over jou kan leren. Dat betekent een gedetailleerder profiel van jouw gedrag, mensen waarmee je omgaat, welke voor- en afkeuren je hebt, etc. En dat op enorme schaal: van honderden miljoenen, soms miljarden mensen wordt het kijk- en klikgedrag vastgelegd. Die data is veel geld waard voor allerlei partijen om zo bijvoorbeeld te adverteren.

“Als je er niet voor betaalt, ben jij het product”

Citaat: Daniel Hövermann

Het gebruik van deze platforms is gratis. Er zijn soms betaalde mogelijkheden voor bedrijven om zo extra functies te krijgen om te kunnen adverteren of analyseren, maar elke sterveling met een internet verbinding kan gratis accounts aanmaken op elk social media platform. Zo’n platform draaiende houden voor honderden miljoenen, soms miljarden mensen, kost veel geld. Dat moet verdiend worden. En deze bedrijven hebben niet tot doel om de wereld met hun product beter te maken. Ze richten zich allemaal op:

• Zoveel mogelijk aandacht en tijd van hun gebruikers
• Groei van het aantal leden
• Zoveel mogelijk inkomsten uit advertenties

Als jij er als gebruiker niet voor betaalt, wie dan wel? Juist; de adverteerders. En die willen dat hun advertentie door een zo specifiek mogelijke doelgroep gezien wordt. En om een doelgroep zo goed mogelijk aan te kunnen duiden, moet er zoveel mogelijk bekend zijn over de mensen in die doelgroep. Dat is waarom jouw klik- en kijkgegevens zo ontzettend waardevol zijn. In de film verfijnd Jaron Lainer, computer wetenschapper en pionier op het gebied van Virtual Reality, die uitspraak nog iets verder: “Het is de geleidelijke, kleine, onmerkbare verandering in je eigen gedrag en perceptie die het product is.”

“Niets groots komt het leven van stervelingen binnen zonder een vloek”

Citaat: Sophocles

En die vloek is in dit geval de wapenwedloop om jouw aandacht. Immers: wanneer jij op TikTok zit, kun je niet op Instagram zitten. En dus leert Instagram dan niets over jou. Het is elk social media platform er dus alles aan gelegen om jou zolang mogelijk aan boord te houden. Dat kunnen ze niet doen door jou een goede aanbieding te doen, want toegang is gratis. Maar ze werken wel allemaal keihard om het jou zo makkelijk mogelijk te maken om zolang mogelijk te blijven plakken.

Hoe ze dat doen? Bijvoorbeeld door video automatisch af te spelen. Dan blijf je vanzelf kijken. Einde van een videotje bereikt? Dan wordt vanzelf een volgend filmpje gestart dat je wellicht interessant vindt. De aandacht spanne is ook erg kort, dus krijg je geen documentaire voorgeschoteld, maar het volgende filmpje van een minuutje met een of andere “epic fail” over een onderwerp waar je al meer van bekeken hebt, dus ‘ze’ weten dat je dat waarschijnlijk tof vindt. Vergis je niet: er zijn bij elk van deze bedrijven legertjes van psychologen, gedragswetenschappers en ontwerpers aan het werk om uit te zoeken wat het beste werkt.

Bovendien worden we als gebruikers van de platformen, gebruikt als proefdieren. Nieuwe functies worden getest om bezoekers om te zien wat het beste werkt. Een knop op een andere plaats zetten? Wordt getest op een paar miljoen mensen, en als duidelijk is dat meer mensen de knop klikken, krijgen steeds meer gebruikers dat zo voorgeschoteld. Echt proefdieren dus. Tenminste, proefdieren kunnen nog worden ingezet om een geneesmiddels te testen. Wij worden ingezet tegen onszelf.

Het kortetermijngeluk van hartjes, duimpjes en likes

“We richten ons leven in rond een waargenomen gevoel van perfectie omdat we worden beloond in kortetermijnsignalen: hartjes, likes, duimpjes omhoog en we verwarren dat met waarde en waarheid. In plaats daarvan is het onechte, broze populariteit die van korte duur is en die je, geef het maar toe, nog leger en lozer achterlaat dan voordat je het deed. Omdat dat je in een vicieuze cirkel dwingt waarin je zoekt naar het volgende dat ik nu moet doen, omdat ik dat gevoel weer nodig heb. Bedenk dat dat verergerd wordt door twee miljard mensen en bedenk dan hoe mensen reageren op de percepties van anderen.” —— Chamath Palihapitiya, CEO Social Capital

Dat is precies die verslavende werking die ik eerder noemde. De kleine dingetjes die je een goed gevoel geven: een like, een hartje, een duimpje omhoog, een nieuwe volger, noem maar op. Alle platformen zitten boordevol met dit soort mechanismen om je een kortstondig goed gevoel te geven. Een klein shotje dopamine. En dat werkt verslavend. Maar uiteindelijk worden we er niet gelukkiger van.

Digitale fopspeen

“We trainen en conditioneren een hele nieuwe generatie mensen dat wanneer we ons ongemakkelijk of eenzaam of onzeker of bang voelen, we een digitale fopspeen voor onszelf hebben die ons eigen vermogen om daarmee om te gaan, beetje bij beetje afzwakt.” —Tristan Harris, ex design ethicus bij Google, nu mede-oprichter van het Centre for Humane technology.

Het wordt bijzonder makkelijk om ongemakkelijke gevoelens of situaties te vermijden door onze smartphone erbij te pakken en even door een timeline te scrollen. Maar waar “vroeger” sociale media erop gericht waren dat je de berichten zag van de mensen die je volgde, verdwijnt dat tegenwoordig steeds meer naar de achtergrond. Bedenk maar eens hoeveel posts je nog ziet van de mensen die je volgt en hoeveel je “sponsored” of “promoted” content voorgeschoteld krijgt of hoeveel tijd je zit te kijken naar “shorts” of “reels” die onbewust je tijd opeisen.

“We hebben een wereld gecreëerd waarin online verbinding primair is geworden.”

“We hebben een wereld gecreëerd waarin online verbinding primair is geworden. Zeker voor jongere generaties. En toch, in die wereld, wanneer twee mensen contact maken, is de enige manier waarop het wordt gefinancierd door een stiekeme derde persoon die betaalt om die twee mensen te manipuleren. We hebben dus een hele wereldwijde generatie mensen gecreëerd die zijn opgegroeid in een context waarin de eigenlijke betekenis van communicatie, de eigenlijke betekenis van cultuur, manipulatie is.” –Jaron Lainer, computer wetenschapper en virtual reality pionier

Hoe maak jij connecties met andere mensen? Alleen maar online? Als je het aandurft vind je hier twee oefeningen om te zien of jij jouw smartphone en social media de baas bent.